Narewka Św. Mikołaja
Historia parafii św. Mikołaja w Narewce
Pierwsza cerkiew-kaplica św. Jana Chrzciciela w Narewce została zbudowana w 1794 r. na cmentarzu. Spłonęła ona 24 grudnia 1898 r. i już jej nie odbudowano. W 1817 r. w Narewce mieszkało tylko 10 gospodarzy.
W 1864 r. podjęto decyzję o budowie cerkwi w Małej Narewce. Uroczystego wmurowania kamienia węgielnego dokonano 10 czerwca 1865 roku. Głównym majstrem budowlanym był Nowikow. Cegłę dostarczyły zakłady z Białowieży i cegielnia Fridmana, znajdująca się koło Narewki. Lokalizację świątyni usytuowano z dala od centrum miasta po lewej stronie ul. Prużańskiej, tam gdzie znajdowała się część ogrodowo-parkowa folwarku Grodzisko. Stanęła ona w odległości 200 sążni na północny-wschód od tego miejsca, gdzie stała stara kaplica. Poświęcenia dokonano w 1867 r., dedykując świątynię św. Mikołajowi Cudotwórcy. Dwa lata później erygowano samodzielną parafię, wydzielając ją z parafii w Lewkowie Starym, a w następnym roku wybudowano dom parafialny. W międzyczasie z zamkniętego kościoła św. Jana Chrzciciela utworzono kaplicę cmentarną. Liczba parafian w 1878 r. wynosiła 2.338 osób. W skład nowo utworzonej parafii weszła także cerkiew w Siemionówce. Sama Narewka w 1879 r. liczyła 863 mieszkańców.
W latach 80. XIX w. na terenie parafii założono cerkiewne szkoły. We wsi Skupowo w roku 1886/1887 naukę pobierało 46 chłopców i 20 dziewcząt. W szkołach gramoty w Siemionówce, Olchówce i Mikłaszewie uczyło się łącznie 52 chłopców i 3 dziewczęta.
Pod koniec XIX w. liczba parafian wynosiła 2.947 osób, zamieszkujących w 14 miejscowościach: Narewka, Berezowski Kopiec, Grodzisk, Gruszka, Guszczewina, Jelonka, Zabłotczyna, Minkowka, Olchowka, Świnoroje, Siemionówka, Skupowo, Stoczek, Janowo. Parafia znajdowała się w powiecie prużańskim, dekanatu Szereszewo. W cerkiewnych szkołach w Narewce, Olchowce, Siemionowce i Skupowie uczyło się 164 chłopców i 16 dziewcząt. Na początku XX w. liczba parafian wzrosła do 3.134 osób, a spisy wymieniają oprócz wspomnianych wsi jeszcze miejscowości Szuszczy Borek, Zabrody i Pasiekę.
Podczas I wojny światowej znaczna część ludność ewakuowała się w głąb Rosji. W okresie międzywojennym cerkiew w Narewce otrzymała status parafii etatowej. Z tego tytułu otrzymała 33 ha gruntów. Parafia należała do dekanatu siemiatyckiego Diecezji Grodzieńsko-Nowogródzkiej. Liczba wiernych osiągnęła 4.047 osób, zamieszkałych w miejscowościach: Narewka, Jelonka, Janowo, Stoczek, Guszczewina, Gruszki, Świnoroje, Skupowo, Zabołotczyna, Suszczy Borek, Minkówka, Olchówka, Mikłaszewo, Grodzisk, Planta, Leśna, Siemionówka, Siemiankowszczyzna, Borowe, Pręty, Zabrody, Tarnopol, Pasieki, Łańczyno.
II wojna światowa zdezorganizowała życie parafialne. Okupant niemiecki w obawie przed partyzantką wysiedlił niektóre wsie. Okres powojenny również był ciężki dla ludności prawosławnej. Część rodzin ewakuowała się do BSSR. W okresie PRL większą część gruntów cerkiewnych zabrano. Zgodnie z decyzją Wojewódzkiego Zarządu Rolnictwa z 13 listopada 1957 r. „parafia wasza posiada 30,5 ha gruntów z tego należy pozostawić parafii jako gospodarstwo proboszczowskie 5,75 ha, resztę zaś przejąć na skarb Państwa, co zostało dokonane i zwrócone z tych względów być nie mogą”. Po październiku 1956 r. dotychczasowa filialna cerkiew w Siemianówce (była Siemionówka), decyzją władz państwowych z 31 sierpnia 1957 r. usamodzielniła się, tworząc nową parafię. Według Klirowoj Wiedomosti z 1970 roku. Narewka była parafią dekanatu hajnowskiego Diecezji Warszawsko-Bielskiej, a ilość wiernych wynosiła 1.962 osób zamieszkałych w 409 domach. W latach 80. XX w. przystąpiono do remontu świątyni i budynków parafialnych. Cerkiew wzbogaciła się o nowe utensylia, w tym o nową płaszczanicę ufundowaną przez biskupa Szymona (Romańczuka). Zadbano również o posesję cerkiewną przed świątynią.
W lutym 1992 r. nieznani sprawcy dokonali włamania do cerkwi, skąd skradziono 8 ikon pochodzących z XIX i początku XX wieku.
W ostatnim okresie czasu w parafii m.in.: ogrodzono cmentarz parafialny (2002), przeprowadzono gruntowny, kapitalny remont plebanii wraz z dobudowaniem pomieszczeń dla wikariusza (2003-2004), odzyskano utracone grunta w ilości 17ha (2006), przeprowadzono kapitalny remont świątyni (2006-2007), ikonograf Jarosław Wiszenko rozpisał wnętrze cerkwi, odrestaurował i pozłocił ikonostas (2007-2008), dzięki finansowej pomocy Olgi i Mikołaja Sawickich wymieniono podłogę na dębową, wykonano lamperię i balustrady oraz wyposażono cerkiew (2008-2009).
Duchowieństwo parafii w Narewce stanowili księża: Mikołaj Bazylewski (1871-1883), Włodzimierz Ostaszewski (1883-1891), Maksymilian Pomariancew (1891-1907), Jan Rybcewcz (1907-1915), Jan Gromotowicz (1918-1924), Stefan Gromadzki (1924-1933), Mikołaj Rudeczko (1933), wik. Roman Garustowicz (1928-1930, 1933-1934, 1935-1940), Witalis Strokowski (1934), wik. Rafał Czystowski (1938), Andrzej Rutkowski (1940-1965), Grzegorz Mazuruk (1966-1977), Włodzimierz Białomyzy (1977-2002), wik. Rościsław Białomyzy (1980-1998), wik. Piotr Nikolski (1998), wik. Mirosław Niczyporuk (1998-2002). Od 2002 r. proboszczem parafii jest ks. mitrat mgr Aleksander Surel, od 2002 r. wikariuszem ks. mgr Jerzy Klimiuk, a dyrygentem chóru mgr Halina Surel.
W parafii najbardziej uroczyście obchodzone są święta parafialne Narodzenia św. Jana Chrzciciela (24 czerwca/7 lipca) i św. Mikołaja Cudotwórcy (6/19 grudnia). Parafię stanowią następujące miejscowości: Narewka, Grodzisko, Gruszki, Guszczewina, Janowo, Leśna, Olchówka, Masiewo, Mikłaszewo, Minówka, Planta, Stoczek, Skupowo, Suszczy Borek, Świnoroje, Zabołotczyna, Zabrody.
Na terenie parafii znajdują się dwa cmentarze: stary – nieczynny od 1919 r. o pow. 0,27 ha oraz nowy – założony w 1920 r. o pow. 1,7019 ha, a w 1997 r. poszerzony.
ks. Aleksander Surel, fot. archiwum parafii i Jarosław Charkiewicz
Kalendarz Prawosławny 2011 r.