Prawosławie w Sochaczewie

  Prawosławie na Mazowszu

 19 maja 2012 r., w Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie, została otwarta wystawa „Prawosławie na Mazowszu”.

 Szczególnymi gośćmi byli przedstawiciele Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – ks. Eliasz Tarasiewicz, proboszcz parafii Przemienienia Pańskiego w Płocku i ks. Piotr Kosiński z parafii Św. Jana Klimaka na warszawskiej Woli oraz miłośnicy historii i zbieracze, którzy użyczyli materiałów do wystawy.

 Na 18 planszach pokazana została historia cerkwi i parafii prawosławnych na terenie Mazowsza, m.in. w Warszawie, Płocku, Skierniewicach, Łowiczu, a także w miastach, gdzie powstały wojskowe twierdze: w Modlinie, Zegrzu, Legionowie.

 Wielu mieszkańców naszego miasta nie wie, że w Sochaczewie także istniała cerkiew, tzw. koszarowa. W 1815 r., na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego, Sochaczew znalazł się w granicach Królestwa Polskiego /Kongresowego/, pod panowaniem cara rosyjskiego. W związku z tym w mieście zaczęły stacjonować wojska rosyjskie. Już w 1822 r., w budynku użytkowanym wcześniej przez siostry dominikanki, został ulokowany stały garnizon wojskowy. Zasadnym, zatem stało się, aby żołnierze rosyjscy, wyznania prawosławnego, mieli swoją świątynię.

 W 1898 r. naczelnik powiatu, Kristofor M. Burago, wystąpił z inicjatywą zorganizowania cerkwi w mieście. Zaproponował urządzenie domowej cerkwi w jednym z pomieszczeń na I piętrze budynku nr 3 koszar 39. Tomskiego Pułku Piechoty. W części pomieszczenia miał być zbudowany ołtarz z ikonostasem. Po nabożeństwie ołtarz miała zasłaniać metalowa żaluzja. Projekt przebudowy był bardzo prosty, miał kosztować tylko 3 tysiące rubli, a pieniądze miały pochodzić ze zbiórki. Komitet budowy rozpoczął zbiórkę pieniędzy, która przebiegała bardzo słabo. Dopiero w 1901 r., za kwotę 750 rubli, zamówiono w Moskwie, w pracowni malarza Skriabina, ikonostas. Ostatecznie cerkiew urządzono w pomieszczeniu jadalni budynku nr 9 pułkowych koszar. 22 marca 1903 r. cerkiew uroczyście wyświęcono, a nosiła wezwanie św. Jerzego Zwycięzcy. Obsługiwana była przez kler cerkwi w Łowiczu i dopiero w maju 1909 r. otrzymała stałego duchownego. Cerkiew przestała istnieć w czasie I wojny światowej, kiedy to w wyniku działań wojennych żołnierze carscy, a także ludność cywilna pochodzenia rosyjskiego, opuściła Sochaczew i w mieście nie była już potrzebna świątynia obrządku prawosławnego.

 Jednakże ludność prawosławna nie całkiem opuściła Sochaczew i okolice. Wg danych Pierwszego Spisu Ludności w 1921 r., na terenie miasta Sochaczewa mieszkały 2 osoby prawosławne, a na terenie powiatu sochaczewskiego – 40 osób, natomiast Spis Ludności z 1931 r. informuje, że w tym czasie powiat zamieszkiwało 40 osób, a samo miasto – 26 wyznawców obrządku wschodniego.

 Na terenie cmentarza parafialnego św. Wawrzyńca w Sochaczewie do dziś stoi, wzniesiona pod koniec XIX w., kaplica grobowa. Jeszcze w latach 50. XX w. przy kaplicy istniała kwatera dla osób prawosławnych. Obecnie zachowała się tylko jedna mogiła – płyta nagrobna kapitana Arkadija Iwanowicza Radziszewskiego, który zmarł 4 grudnia 1884 r.

 Dawne mazowieckie cerkwie ukazane są na starych zdjęciach i pocztówkach, wykonanych głównie na początku I wojny światowej. Pochodzą z kolekcji Aleksandra Sosny – białostockiego kolekcjonera i pasjonata pocztówek z cerkwiami. Dopełnieniem ekspozycji są utensylia cerkiewne – świeczniki, stare księgi, chorągwie żałobne, zdjęcia i dokumenty sprzed 1915 r., a także stroje prawosławnego księdza i diakona.

 Nieodłącznym elementem wystroju każdej prawosławnej świątyni są świece i ikony – obrazy, na których „napisano” wizerunki Chrystusa, Matki Bożej, Archaniołów i Świętych, dlatego na naszej ekspozycji także ich nie zabrakło.

tekst i foto Anna Wachowska